Một người bạn vừa gởi cho tôi bài này, chắc là cũng sưu tầm đâu đó. Người bạn này có cụ thân sinh (đã mất) trước chuyên nghiên cứu về văn học Nam Kỳ.
Xin mạn phép được đăng tải.
LcD
NHỮNG TỜ BÁO QUỐC NGỮ Đầu Tiên
Báo chí Việt Nam thực sự thoát thai
từ cái nôi của chế độ thuộc địa. Sự ra đời của báo chí trùng khít với
bước chân xâm lược của người Pháp vào Việt Nam. Lịch sử báo chí Việt Nam
phát triển qua nhiều giai đoạn khác nhau với khá nhiều thăng trầm.
Tờ báo chữ quốc ngữ đầu tiên
Lịch sử báo chí Việt Nam bắt đầu với sự ra đời của Gia Định báo vào ngày 15/4/1865 tại Sài Gòn. Gia Định báo phát hành trong phạm vi vùng chiếm đóng của thực dân Pháp lúc đó là 3 tỉnh miền Đông Nam Bộ.
Ban đầu, Gia Định báo có mục
đích chủ yếu là công cụ thông tin của người Pháp ở Đông Dương với tư
cách là một tờ công báo chuyên đăng các công văn, nghị định, thông tư
của chính quyền thực dân. Sau này, khi Trương Vĩnh Ký chính thức làm
giám đốc, tờ báo mới được phát triển mục biên khảo, thơ văn, lịch sử...
Gia Định báo
cũng có góp phần cổ động việc học chữ Quốc ngữ và lối học mới, mở đường
cho các thể loại văn xuôi Việt Nam in bằng chữ quốc ngữ, đặt nền móng
cho sự hình thành báo chí Việt Nam.
|
 |
Những mẩu quảng cáo đầu tiên trên tờ Gia Định báo (và cũng là của báo chí Việt Nam) xuất hiện vào năm 1882
|
Tờ báo kinh tế đầu tiên
Tờ báo kinh tế đầu tiên trong lịch sử báo chí Việt Nam là tờ Nông Cổ Mín Đàm
nghĩa là "uống trà bàn chuyện làm ruộng và đi buôn". Đây là tờ báo
tiếng Việt do Paul Canavaggio - một chủ đồn điền và thương gia người đảo
Corsica, hội viên Hội đồng Thuộc địa Nam Kỳ làm chủ nhiệm. Chủ bút lần
lượt là các ký giả Dũ Thúc Lương Khắc Ninh, Gilbert Trần Chánh Chiếu,
Nguyễn Chánh Sắt…
Nông Cổ Mín Đàm bàn
về nông nghiệp và thương nghiệp, phát hành thứ năm hằng tuần tại Sài
Gòn bằng chữ quốc ngữ. Số 1 ra ngày 1 tháng 8 năm 1901. Một thời gian
sau báo được xuất bản một tuần 3 kì. Sau khi phát hành số ra ngày 4
tháng 11 năm 1921 thì báo bị đình bản.
Tờ báo này ra đời theo một nghị định
của Quan Tổng thống Đông Dương Paul Doumer ban hành tại Sài Gòn ngày
14/2/1901. Ban đầu, trụ sở của tòa soạn đặt ở số 84 đường La Grandière,
Sài Gòn. Một thời gian sau, trụ sở thay đổi liên tục, cuối cùng tọa lạc
tại số 12 đường Cap St–Jacques, Sài Gòn.
 |
Nông Cổ Mín Đàm số ra ngày 1/8/1901 (số đầu tiên)
|
 |
Báo Nông Cổ Mín Đàm 18/8/1904
|
 |
Ông Trần Chánh Sắt, một trong những chủ bút của tờ Nông Cổ Mín Đàm
|
 |
Một mẩu quảng cáo sách trên tờ Nông Cổ Mín Đàm
|
Báo có khổ 20x30 cm, với tổng cộng 8 trang, trong đó các trang giữa đăng các truyện dịch (như Tam quốc chí tục dịch hay một số truyện ngắn khác của Anh, Pháp hoặc Trung Quốc), thơ ca do các cộng tác viên sáng tác, điểm báo châu Âu, hướng dẫn cách thức vệ sinh phòng bệnh hoặc trồng trọt chăn nuôi, thông tin số lượng và giá lúa gạo bán đi các nước, 2 trang cuối dành cho quảng cáo và rao vặt.
Nhà báo Việt Nam đầu tiên
Nhà bác học Trương Vĩnh Ký (1837 -
1898), được coi là “ông tổ nghề báo Việt Nam”. Tên thường gọi của ông là
Pétrus Ký, quê ở Vĩnh Thanh, Tân Minh, Vĩnh Long (nay thuộc Bến Tre).
Trương Vĩnh Ký được người đương thời
xếp vào danh sách 18 nhà bác học hàng đầu thế giới. Ông thiết tha với
nền văn học quốc ngữ và được coi là người đặt nền móng cho báo chí quốc
ngữ Việt Nam.
Ông sáng lập, là tổng biên tập tờ báo quốc ngữ đầu tiên (Gia Định báo), cũng là cây bút chủ chốt của rất nhiều báo khác.
 |
Chân dung Trương Vĩnh Ký
|
 |
Tượng Trương Vĩnh Ký được đặt gần Nhà thờ Đức Bà, Sài Gòn, trước năm 1975
|
Tờ báo đầu tiên phát hành ở miền Trung
Những năm 20 thế kỷ trước, báo chí miền Bắc và miền Trung bắt đầu có sự vươn lên mạnh mẽ. Sự kiện tờ Tiếng Dân của Huỳnh Thúc Kháng ra đời năm 1927 tại Đà Nẵng đánh dấu việc báo chí đã lan tỏa đến Trung Kỳ.
 |
Tòa soạn và ban biên tập tờ Tiếng Dân tại Đà Nẵng
|
 |
Tờ Tiếng Dân gắn với khuynh hướng chính trị của Huỳnh Thúc Kháng. Bản chất là một tờ báo yêu nước nhưng bất cập với tình hình và thời đại
|
Tờ nhật báo đầu tiên
Gần 4 năm sau khi thành lập, báo Trung Bắc Tân Văn ở miền Bắc tăng tần số phát hành và trở thành tờ nhật báo đầu tiên của Việt Nam, tính từ tháng 1/1919. Trung Bắc Tân Văn do Nguyễn Văn Vĩnh làm chủ bút..Tờ báo tồn tại đến tháng 4/1941 mới đình bản, ra tổng cộng 7.265 số.
 |
Trung Bắc Tân Văn là tờ báo ra hàng ngày duy nhất phát hành rộng ở Bắc và Trung Kỳ
|
Tờ báo cách mạng đầu tiên
Đó là tuần báo Thanh Niên do
Nguyễn Ái Quốc sáng lập và trực tiếp chỉ đạo trở thành cơ quan ngôn luận
trung ương của tổng bộ Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên. Số báo thứ
nhất phát hành ngày 21/6/1925, sau được chọn là ngày Báo chí Cách mạng
Việt Nam.
Báo Thanh Niên in trên giấy
sáp, tên báo viết bằng chữ Việt và chữ Hán, đầu trang 1 bên trái có hình
ngôi sao 5 cánh, giữa ngôi sao có chữ số là số kỳ của tờ báo phát hành.
Báo phát hành bí mật, (200 – 300 bản/kỳ), mỗi kỳ hai trang, có lúc 4
trang, khổ giấy nhỏ 13x18)
 |
Tuần báo Thanh Niên là tờ báo Cách Mạng đầu tiên
|
Tờ báo phụ nữ đầu tiên
Báo Nữ Giới Chung (tiếng
chuông của nữ giới) xuất bản vào thứ Sáu hàng tuần tại Sài Gòn trong năm
1918. Đây là tờ báo đầu tiên chuyên về phụ nữ, với chủ trương nâng cao
dân trí, khuyến khích công nông thương và nhất là đề cao vai trò phụ nữ
trong xã hội. Tầm ảnh hưởng của tờ báo này khiến mật thám Pháp e ngại.
Tháng 7/1918, tờ Nữ Giới Chung bị đình bản.
Nhà thơ, nhà báo Sương Nguyệt Anh (1864 - 1922) là chủ bút tờ báo này. Bà là con gái thứ tư của nhà văn Nguyễn Đình Chiểu.
 |
Báo Nữ Giới Chung là tờ báo đầu tiên dành cho phụ nữ
|
 |
Nhà thơ, nhà báo Sương Nguyệt Anh
|
Tờ báo Tết đặc biệt đầu tiên
Đầu năm 1918, tờ Nam Phong tạp chí
với ấn phẩm đặc biệt “Số Tết 1918” trở thành tờ báo Tết đầu tiên, mở
màn cho truyền thống làm báo xuân trong làng báo Việt Nam. Đây là ý
tưởng của chủ bút trẻ Phạm Quỳnh, khi tờ Nam Phong vừa ra mắt được 6 tháng.
  |
Bìa ngoài và trang 1 của Nam Phong – số Tết 1918, tờ báo Tết đầu tiên của Việt Nam
|
Phóng sự trên báo đầu tiên
Năm 1932, tờ Hà Thành Ngọ Báo
đã khởi đăng phóng sự nổi tiếng nhan đề “Tôi kéo xe” của nhà báo Tam
Lang (Vũ Đình Chí), mở đầu cho thể loại phóng sự trong làng báo Việt
Nam. Viết về thân phận những người phu xe những năm đầu thế kỉ 20, “Tôi
kéo xe” đã làm thức tỉnh những người có lương tâm trong xã hội.
 |
Phóng sự điều tra "Tôi kéo xe" được đăng tải trên "Hà thành ngọ báo" năm 1932. Năm 1935 được in thành sách.
|
 |
Để viết phóng sự đầu tiên, nhà báo Tam Lang đã nhiều lần nhập vai người phu xe để hiểu được sự nhọc nhằn, khó khăn của họ.
|
Tờ báo tồn tại thời gian lâu nhất và ngắn nhất
Tờ báo có thời gian tồn tại lâu nhất trong lịch sử báo chí Việt Nam là báo Lao Động, cơ quan thông tin của Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam
Ra đời ngày 14/8/1929, báo Lao Động
ban đầu in bằng bản đất sét, trên giấy Đáp Cầu một mặt ráp một mặt
nhẵn, khổ 22x30cm, tại ngõ Thông Phong, phố Hàng Bột (Hà Nội). Báo do
ông Nguyễn Đức Cảnh làm Tổng biên tập đầu tiên. Đến nay, báo Lao Động
vẫn phát triển với 83 năm tồn tại.
Tuy nhiên. trong lịch sử báo chí Việt Nam, có những tờ báo tồn tại rất ngắn: chỉ xuất bản một số rồi đình bản; điển hình là tờ Nhà Quê, chỉ ra được đúng một số vào ngày 11/2/1926.
